„Rozwód kościelny” – czym jest unieważnienie małżeństwa?

Rozwód kościelny to termin, który stosowany jest często do określenia unieważnienia małżeństwa zgodnie z prawem kanonicznym.
Kodeks kanoniczny wyróżnia trzy główne przesłanki, na które można się powołać, starając się o stwierdzenie nieważności małżeństwa. Są to:

• przeszkody małżeńskie -  wśród nich można wymienić: przeszkodę wieku, przeszkodę niemocy płciowej (impotencja), przeszkodę węzła małżeńskiego (bigamia), przeszkodę różności religii, przeszkodę święceń, przeszkodę profesji zakonnej, przeszkodę uprowadzenia, przeszkodę występku (zabicie współmałżonka w celu zawarcia nowego związku małżeńskiego), przeszkodę pokrewieństwa, przeszkodę powinowactwa, przeszkodę przyzwoitości publicznej, przeszkodę pokrewieństwa prawnego.
• wady zgody małżeńskiej – do nich zaliczany jest brak wystarczającego używania rozumu, poważny brak rozeznania oceniającego co do istotnych praw i obowiązków małżeńskich, niezdolność do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich z przyczyn natury psychicznej, brak minimum wiedzy na temat małżeństwa, błąd co do osoby, błąd co do przymiotu osoby bezpośrednio i zasadniczo zamierzony, błąd co do natury małżeństwa, podstępne wprowadzenie w błąd, symulacja małżeństwa, przymus
  i bojaźń, małżeństwo warunkowe.
• niezachowanie kanonicznej formy małżeństwa, czyli przeprowadzenie ceremonii ślubnej niezgodnie z przepisami prawa kanonicznego.

 
Proces małżeński rozpoczyna się, wniesieniem do sądu kościelnego skargi powodowej. Przewodniczący trybunału kościelnego wydaje dekret o przyjęciu lub odrzuceniu skargi. W sytuacji przyjęcia skargi do przewodu sądowego, następuje proces sądowy. Kolejnym etapem jest ustalenie przedmiotu sporu. Jest to nic innego jak ustalenie z jakiej przesłanki procesowej prowadzony jest proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa. Sąd kościelny zbiera dowody, które pozwolą mu udzielić odpowiedzi na pytanie czy zaskarżone małżeństwo z określonego tytułu jest faktycznie nieważne.
Zarówno strony jak i świadkowe składają swoje zeznania indywidualnie, w obecności sędziego  i notariusza lub audytora. Strony składają jedno zeznanie. Zeznania stron oceniane są przez sędziów trybunału do zweryfikowania prawdziwości stanu faktycznego zapisanego w skardze powodowej. Jeśli strona pozwana nie stawi się na wezwanie i nie przedstawi usprawiedliwienia, proces będzie kontynuowany bez udziału strony pozwanej. Po wyczerpaniu środków dowodowych następuje publikacja akt sądowych, następnie zamknięcie postępowania dowodowego i przygotowanie sprawy do wyrokowania. 
Skarga powodowa (pozew) w swojej treści, musi nieco odbiegać od treści pozwu w procesie cywilnym.  Nie powinna być jedynie zapisem historii małżeństwa opisującej rozkład pożycia małżeńskiego stron. Taki opis jest niewystarczający. Skarga powodowa winna zawierać opis systemu wartości wnoszącego i odmienności w tym zakresie pozwanego. Należy również zwrócić uwagę na praktyki postępowania strony, aby sąd mógł w skardze powodowej odnaleźć związek przyczynowy między niezdolnością, którą przedstawiamy jako tytuł prawny a konkretnym zachowaniem, które w konsekwencji ma uprawdopodobnić zaistnienie konkretnej, wskazywanej przesłanki dotyczącej nieważności małżeństwa.